Ο άγιος Νεκτάριος υπήρξε άριστος παιδαγωγός και ως δάσκαλος στα νεανικά του χρόνια και ως κληρικός αργότερα και μάλιστα επίσκοπος και ως διευθυντής της Ριζαρείου και ως πνευματικός καθοδηγός της Ιεράς Μονής που ο ίδιος δημιούργησε στην Αίγινα. Κυρίως όμως είναι άριστος παιδαγωγός ως Άγιος, δηλαδή ως ο πνευματέμφορος εκείνος άνθρωπος που ευαρέστησε στον Θεό και έδωσε ζωντανό παράδειγμα αγίας βιωτής και στους ανθρώπους. Τα μηνύματα που απορρέουν από τα συγγράμματα του Αγίου και το δικό του παράδειγμα ως παιδαγωγού είναι και διαχρονικά και επίκαιρα και απαραίτητα για τον καθένα μας. Αξίζει λοιπόν να επισημάνουμε μερικά σημεία από τη ζωή και τη δράση του προκειμένου να διδαχθούμε από τη φωτισμένη αγωγή που εκείνος μετέδιδε.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΙ
Συχνά ο άγιος Διδάσκαλος βρισκόταν ενώπιον των προβληματικών καταστάσεων των μαθητών της Ριζαρείου Σχολής και κάθε φορά ανακάλυπτε κατάλληλες παιδαγωγικές τακτικές για τη διόρθωση των μαθητών του. Προσπαθούσε να φιλοτιμεί τους μαθητές του για να μην τον αναγκάζουν να κάνει παρατηρήσεις. Η στερεότυπη φράση του ήταν: «Κριματίζεσθε, όταν με αναγκάζετε να οργίζομαι και να σας παρατηρώ». Πολλές φορές αρκούσε μόνο ένα βλέμμα του, χωρίς άλλη παρατήρηση ή τιμωρία, για να αναχαιτίσει μια παρεκτροπή. Ωστόσο όπου χρειαζόταν χρησιμοποιούσε το έντονο και επιτιμητικό ύφος, τον ελεγκτικό λόγο και τις αυστηρές υποδείξεις.
Θέλει τέχνη όμως ο έλεγχος και η συμβουλή για να γίνουν αποδεκτά. Οι συμβουλές του Αγίου χαρακτηρίζονταν από μεστότητα και συντομία, στοργή και αοργησία. Έτσι οι νουθεσίες γίνονταν αποδεκτές από τους παρεκτρεπόμενους μαθητές, οι οποίοι αφοπλίζονταν από τον τρόπο που τους μιλούσε ο άγιος Παιδαγωγός, και αγωνίζονταν να διορθωθούν. Γράφει ένας μαθητής του: «Η οργή του ήταν τελείως άγνωστη και ποτέ δεν θυμάμαι στις παρατηρήσεις του για μαθητικά παραπτώματα να άλλαζε η γαλήνια και αγία μορφή του. Το στόμα του είχε τη δύναμη να μας κρατεί αιχμαλώτους και ακίνητους την ώρα των παρατηρήσεων και των πατερικών συμβουλών του».
Οι έλεγχοι του Αγίου έβρισκαν τέλεια ανταπόκριση, διότι συνοδεύονταν με έπαινο, σύμφωνα πάλι με τον Διδάσκαλο της Οικουμένης άγιο Ιωάννη Χρυσόστομο, που συνιστά: «Ἀνάμιξον ἐγκώμιον τοῖς ἐλέγχοις». Ο άγιος Νεκτάριος συνδύαζε το ελεγκτικό ύφος και το επιεικές. Έδειχνε σταθερότητα σε όσα υποδείκνυε και δεν ενέδιδε στις παραβάσεις. Ωστόσο ακόμα και το ελεγκτικό του ύφος ακτινοβολούσε στοργή και αγάπη. Κάθε παρατήρηση που έκανε την έκανε με τόση προσοχή και συναίσθηση ευθύνης σαν να επρόκειτο για χειρουργική επέμβαση. Διότι και ο γιατρός θεραπεύει χωρίς να θυμώνει και να αγανακτεί προς τον ασθενή!
Το πιο αποτελεσματικό και πρωτότυπο στοιχείο της παιδαγωγικής τακτικής του Αγίου ήταν η χρήση του μέσου της αυτοτιμωρίας. Ο άγιος Νεκτάριος τιμωρούσε τον εαυτό του με ασιτία, όταν οι μαθητές του διέπρατταν παραβάσεις του κανονισμού της Σχολής!
ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΜΕΝΗ ΑΓΩΓΗ
Ο άγιος Νεκτάριος ως Διευθυντής πάντοτε πλησίαζε κάθε παιδί ξεχωριστά. Κάθε ψυχή κατείχε μοναδική θέση στην πατρική του καρδιά. Μπορούσε να ψυχολογεί τον κάθε μαθητή και αναλόγως να τον κατευθύνει και να τον παιδαγωγεί.
Στις αταξίες των μαθητών του πάντα χρησιμοποιούσε την προσωπική επικοινωνία για να βοηθήσει τον παρεκτραπέντα να κατανοήσει το σφάλμα του και να τον οδηγήσει σταδιακά από την συναίσθηση της ενοχής στην αυτογνωσία και τη μετάνοια.
Στην «Ποιμαντική» σημειώνει ο Άγιος για τον παιδαγωγό: «Ὡς ἰατρός ὀφείλει νά ποιῆται πρότερον διάγνωσιν τῆς ἀσθενείας τῶν ἑαυτοῦ ἀκροατῶν καί ἀνάλογα νά χορηγῇ τά φάρμακα πρός τελεσφόρον θεραπείαν. Ἐπίσης ὀφείλει νά ἐρευνᾷ καί να ἐμβατεύῃ εἰς τά μυχαίτατα τῆς καρδίας αὐτῶν. Ὀφείλει προηγουμένως νά ψυχολογῇ τόν χαρακτῆρα αὐτῶν καί νά ᾖ ἀκριβής γνώστης τῆς ἀναπτύξεως καί μορφώσεως αὐτῶν, ὅπως εὐστόχως ὁμιλῇ».
Ως πνευματικός καθοδηγός στο Μοναστήρι της Αίγινας έγραφε στα γράμματα του τους έστελνε: «Ἐπιθυμῶ νά μάθω πῶς ἔχετε μία ἑκάστη». Δεν θεωρούσε περιττό να αφιερώνει χρόνο και να απαντά σε προσωπικές απορίες και προβλήματα των μοναχών και γι’ αυτό έστελνε και προσωπικές επιστολές όποτε το έκρινε αναγκαίο.
ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥ
Είπαν ότι το πιο αποτελεσματικό μέσο αγωγής είναι το παράδειγμα. Κι ο άγιος Νεκτάριος, επειδή ακριβώς αντανακλούσε τη θεία Χάρη, ενσάρκωνε το Χριστό και μετέδιδε το Χριστό, αποτελούσε εξαίρετο παράδειγμα ενάρετης και αγίας ζωής.
Οι μαθητές της Ριζαρείου Σχολής διαισθάνονταν την αγιότητά του, καθώς τον παρακολουθούσαν να ασκεί τα διευθυντικά του καθήκοντα. Οι περιγραφές τους είναι χαρακτηριστικές: «Ἀνάστημα κανονικό (…) πρόσωπο εἰς τό ὁποῖον ἡμιλλᾶτο ἡ ἁρμονική ἀναλογία τῶν μερῶν μέ τήν γλυκύτητα τῆς ἐκφράσεως. Ἀπό τούς γαλανούς ὀφθαλμούς του διεχύνετο μία ἀκτινοβολία (…) καί τό ἀκτινοβολοῦν ἐκεῖνο πρόσωπο ἐστεφανοῦτο ἀπό χιονόλευκην συμμετρική γενειάδα. Ἦτο ὡραία βιβλική μορφή». «Ἦτο καταφανής ἡ ἁγιότης του: ἐγκρατής, ἀσκητής, ἐλεήμων, ἀληθής Ἅγιος». Ενώ ήταν Διευθυντής, ουσιαστικά εμόναζε. «Σεβάσμιος, πρᾶος, μειλίχιος, ταπεινός, ἀφιλοχρήματος… πραγματικῶς ἄξιος τοῦ Ὑψίστου λειτουργός». Και οι αναμνήσεις δεν τελειώνουν…
Η επιβλητική παρουσία του αγίου Διευθυντού συντελούσε στη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος που ευνοούσε τη σχέση του με τους μαθητές, ενώ συγχρόνως αλλοίωνε ευεργετικά το περιβάλλον του Συλλόγου των καθηγητών και του Δ.Σ. της Σχολής, μεταξύ των οποίων υπήρξε «μέγας», «ἔργῳ καί λόγῳ διδάξας».
Επειδή ο άγιος Νεκτάριος γνώριζε πόσο επιδρά η προσωπικότητα του παιδαγωγού στις ψυχές των παιδαγωγουμένων συμβούλευε την ηγουμένη Ξένη: «Πρέπει νά γνωρίςῃς, ὅταν σύ ὑγιαίνῃς, ὑγιαίνουσι καί αἱ ἀδελφαί καί αὐταί ἔτι αἱ πάσχουσαι. Καί ὅταν σύ πάσχῃς, τότε πάσχουσι καί αἱ ὑγιαίνουσαι (…). Γνώρισον ὅτι ἡ εὐθυμία σου φαιδρύνει τά πρόσωπα τῶν ἀδελφῶν καί καθιστᾶ τήν Μονήν παράδεισον (…) Μάθε ὅτι ἀπό σοῦ ἐξαρτᾶται ἡ τῶν ἀδελφῶν χαρά καί εὐφροσύνη καί ἔχεις καθῆκον νά συντηρῇς ταύτην εἰς τάς καρδίας αὐτῶν».
Αυτός ο λόγος του Αγίου ας εντυπωθεί βαθιά μέσα μας. Ο καθένας μας ας το επαναλαμβάνει συχνά στον εαυτό του: «Από σένα εξαρτάται η χαρά και ευφροσύνη των παιδιών». Κι ας προσπαθούμε πάντοτε να είμαστε ξεκούραστοι σωματικά και ψυχικά, σε εγρήγορση και «σε φόρμα πνευματική», ώστε τα παιδιά να χαίρονται και να αναπαύονται κοντά μας. Ας διατηρούμε ακμαίο το αγωνιστικό μας φρόνημα για να είμαστε «τύπος τῶν πιστῶν ἐν λόγῳ, ἐν ἔργῳ…» και να μεταδίδουμε παντού γύρω μας το φώς, τη χαρά και την ειρήνη του Χριστού!
Περιοδικό «Συναθλούντες», τ. 182, 0 Δεκεμβρίου 2010
(Καμία βαθμολόγηση προς το παρόν.)
Loading...
