Κατά τόν ἅγιο Νεκτάριο, διδάσκαλο, παιδαγωγό καί πνευματικό πατέρα, ὁ πρωταρχικός σκοπός τῆς ἀγωγῆς ἐπικεντρώνεται στό ἰδεῶδες τῆς κατά Χριστόν τελειώσεως τοῦ ἀνθρώπου καί ταυτίζεται μ’ αὐτό. Τό ἰδεῶδες αὐτό προβάλλεται ὡς συμφυές στοιχεῖο τῆς ἀνθρώπινης φύσεως, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος συνειδητοποιεῖ τόν προορισμό του, “διότι νοεῖ τό θεῖον, διότι ἕλκεται πρός τό θεῖον, διότι ἀγαπᾶ τό θεῖον, διότι λατρεύει τό θεῖον, διότι πληροφορεῖται διά τῆς ἐν αὐτῷ μυστηριώδους δυνάμεως ὑπ’ αὐτοῦ τοῦ θείου”, ὅπως τονίζει ὁ ἅγιος Πατήρ. Οἱ παιδαγωγικές ἐπεμβάσεις τοῦ Ἁγίου προσεγγίζουν τόν ἄνθρωπο ὡς δισύνθετη ὀντότητα, ὡς “ὄν ἀθάνατον” τοποθετούμενο μέν στήν μεταπτωτική κατάσταση τῆς ἁμαρτίας, ἀγωνιζόμενο ὅμως νά γευτεῖ τή σωτηρία του μέσα στά ὀρθόδοξα ἐκκλησιολογικά πλαίσια μέ τά ἁγιαστικά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας.
Ὑπογραμμίζει ὅτι ὁ ἄνθρωπος γιά νά ἐπιτύχει τήν τελείωσή του “δεῖται πνευματικοῦ χειραγωγοῦ” καί ἐννοεῖ τήν ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, “διότι ἄνευ ἀποκαλύψεως, πρῶτον ἀγνοοοῦμεν τά ὑπέρ αἴσθησιν, δεύτερον δέν δυνάμεθα νά ἀποβῶμεν πνευματικοί”. Ὁ ἄνθρωπος, τοῦ ὁποίου “ἔργον καί ἀποστολή ἐν τῷ κόσμῳ εἶναι, ἵνα γένηται κοινωνός τῆς αἰωνίου ζωῆς καί δοξάζῃ τόν μόνον ἀληθινόν Θεόν καί ὅν ἀπέστειλεν Ἰησοῦν Χριστόν (…), γεύεται τή θεογνωσία, ἐπιτυγχάνει τήν πνευματική ἀνύψωσή του καί τήν ὑψηλή ἀποστολή του, δηλαδή τήν τελείωσή του. “Ὁ ἄνθρωπος ἄνευ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ εἶναι μυστήριον ἀκατάληπτον· ἄνευ τῆς πρός αὐτόν ἐπικοινωνίας εἶναι ὄν ἀνεξήγητον· ἄνευ λατρείας εἶναι περιττότης”.
Ὁ ἅγιος Πατήρ θεωρεῖ ὅτι ὁ σκοπός τῆς ἀγωγῆς τοῦ ἀνθρώπου ἐμπερικλείει τήν ἐπίτευξη τῶν ἀρετῶν τῆς εὐσέβειας, τῆς δικαιοσύνης, τῆς ἀλήθειας καί τῆς ἐπιστήμης, πού κατέχουν τή θέση τῆς λυδίας λίθου στήν κατά Χριστόν τελείωσή του. Καί ὁ Jung δέχεται ὅτι ἡ θρησκεία εἶναι ἕνα ἀπό τά πρωϊμότερα φαινόμενα τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς. Ἡ θέση, πού ὁ ἄνθρωπος λαμβάνει στίς σχέσεις του μέ τόν Θεό σφραγίζει ὅλη του τή ζωή. Καί ὁ καθηγητής τῆς Παιδαγωγικῆς τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Στρασβούργου Rene Hubert ὑποστηρίζει ὅτι τό θρησκευτικό συναίσθημα νοεῖται ὡς “ὑπέρτατον σχῆμα καθολικῆς συνθέσεως” καί ἡ θρησκευτική προσήλωση τοῦ ἀνθρώπου θεωρεῖται ἀναγκαία γιά τήν κατανόηση τοῦ ἑαυτοῦ του.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἀποδίδει τό δεινό τῆς ἀπογνώσεως τοῦ ἀνθρώπου στή διατάραξη τῆς σχέσεώς του μέ τόν Θεό, στό ὅτι δέν ἔχει ἑδραῖες θρησκευτικές πεποιθήσεις, ὁπότε χάνει τήν ἐλπίδα του στόν Κύριο, μέ συνέπεια τήν πτώση, τήν ἀποθάρρυνση, τή δειλία καί τήν ἀπελπισία. Ὁ Ἅγιος θεωρεῖ ὅτι ἡ εὐσέβεια εἶναι “ἡ πρώτη βάσις ἐφ’ ἧς δέον νά οἰκοδομηθῇ τό τοῦ ἐναρέτου βίου οἰκοδόμημα· ὡς δέ ἄνευ θεμελίων οὐδεμία ἵσταται ἑδραία οἰκοδομή, οὕτως ἄνευ εὐσεβείας οὐδέ μία κατορθοῦται ἀρετή”. Αἰτία τῆς διαφθορᾶς εἶναι ἡ ἔλλειψη θρησκευτικῆς ἀγωγῆς καί χριστιανικῆς ἀνατροφῆς.
Τό 1893 σέ λόγο του πρός τούς ἐφήβους τοῦ Γυμνασίου τῆς Λαμίας λέγει ὅτι δέν τούς ἀπευθύνει καινές διδασκαλίες ἀλλά ὑπομνηματικές, ἐνθαρρυντικές καί ἐνισχυτικές συμβουλές γιά τή διεξαγωγή τῶν πνευματικῶν ἀγώνων τῆς ἀσκήσεως τῆς ἀρετῆς.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος θεωρεῖ “σπουδαία καί ἐπείγουσα” τήν ἐφηβική ἡλικία· “σπουδαία” γιά τήν ἀποστολή της καί “ἐπείγουσα” γιά τή βραχύτητά της. Αἰτιολογεῖ τήν ἄποψή του ὡς ἑξῆς: “Ἡ ἐφηβική ἡλικία εἶναι σπουδαιοτέρα τῶν ἡλικιῶν, διότι, οἷός τις κατ’ αὐτήν ἀναδειχθῇ (ὁ ἄνθρωπος), τοιοῦτος καί τόν βίον διανύει· διά δέ τόν λόγον τοῦτον δεῖται συντόνου ἐπιμελείας”. Ἡ στάση πού ὁ ἔφηβος παίρνει ἀπέναντι στό Θεό ἐπηρεάζει καί τή θέση του ἔναντι τῆς κοινωνίας καί τοῦ ἑαυτοῦ του, παρατηρεῖ καί ὁ ψυχίατρος Ἀρ. Ἀσπιώτης. Ἡ πολιτεία καί τό ἔθνος παραδίδουν τήν παρακαταθήκη τῶν προγόνων στούς νέους, πού ἔχουν καθῆκον νά τή διαφυλάξουν ἀλώβητη καί ὡς “θεματοφύλακες” νά τήν παραδίδουν στούς ἐπιγόνους.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος, ἔχοντας υἱοθετήσει τή γνώμη τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου “ὡς οὐδέν ἡ νεότης κώλυμα γίνεται πρός ἀρετήν”, ἐνδιαφέρθηκε πολύ γιά τήν ἀγωγή τῶν νέων. Μέ παρακλητικό τόνο τούς παρακινοῦσε ν’ ἀγαπήσουν τήν ἀληθινή ἐπιστήμη, τή σοφία, πού διδάσκει τήν αὐτογνωσία καί τίς σχέσεις τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Ἀκόμη διακήρυττε ὅτι ἡ ἀληθινή ἐπιστήμη ποδηγετεῖ τόν νέο στίς εὐθεῖες τρίβους τῆς εὐσέβειας, τῆς δικαιοσύνης καί τῆς ἀλήθειας.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἐπιχειροῦσε νά διεγείρει τή συναίσθηση τῆς ὑψηλῆς κλήσεως στούς νέους μέ παραινέσεις: “Τά πάντα ἐκ τῆς ὑμετέρας σωφροσύνης καί συνέσεως ἐξαρτῶνται· ἡ ὑμετέρα ἀρετή θά σώσῃ τά πάντα, ἡ δέ κακία θά διαφθείρῃ τά πάντα· καθῆκον, ἄρα, ἀπαραίτητον ὑποχρεοῖ ὑμᾶς νά ἀναδειχθῆτε ἄξιοι τῆς κλήσεως ἐν ᾗ ἐκλήθητε”. Παράλληλα, τούς παρακινοῦσε νά ἀναλάβουν τόν ἀγώνα τῆς ἀρετῆς: “Ναί, φίλοι μαθηταί, ἀγών ἀπαιτεῖται καί πόνος μέγας πρός ἀπόκτησιν τῆς ἀρετῆς”. Μέ ρεαλιστικό τρόπο παρουσίαζε τήν πραγματικότητα αὐτοῦ τοῦ ἀγώνα. Ἡ ἀπόκτηση τῆς ἀρετῆς προϋποθέτει γενναία ἀπόφαση, ἀμετάπτωτο φρόνημα, γενναιόφρονα γνώμη καί αὐταπάρνηση.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος ὡς παιδαγωγός θέτει ὡς στόχο τήν ταυτόχρονη καλλιέργεια τῆς θρησκευτικότητας καί κοινωνικότητας τοῦ ἀνθρώπου, διότι ἀλληλοεξαρτῶνται καί ἀλληλοεπηρεάζονται Ἡ θρησκευτικότητα ἀναδεικνύεται καθώς ὁ πεπερασμένος ἀνθρώπινος νοῦς συνειδητοποιεῖ τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι τό ἀρχικό βῆμα πρός τήν πίστη γιά τή γνώση τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Ἡ θρησκεία ἀποτελεῖ τό συνεκτικό δεσμό τῆς κοινωνίας, διότι καταρτίζει τά μέλη τῆς κοινωνίας σέ ἕνα συμπαγές καί σταθερό σῶμα. Στή θρησκεία “ἐνυπάρχει τι μέσον τό ἐξευγενίζον τά αἰσθήματα τοῦ ἀνθρώπου ἐπί τῶν ἐπιθυμιῶν καί ὁρμῶν τοῦ ἀνθρώπου”. Στή συνύπαρξη τῆς θρησκείας καί τῆς κοινωνίας ὁ ἄνθρωπος εὐτυχεῖ καί ἀναπτύσσεται. Δέν μπορεῖ νά εἶναι ἄθρησκος, διότι αὐτό ἀντιφάσκει πρός τήν ἀγαθότητα καί τήν σοφία τοῦ Θεοῦ, “πρός μέν τήν ἀγαθότητα, διότι ἄνθρωπος ἄνευ θρησκείας ἤθελεν εἶσθαι ἐλεεινόν ἔκτρωμα, πρός δέ τήν Σοφίαν του, διότι θά ἦτο ἔργον ἐλλιπές τῆς δημιουργίας”. Σέ ἄλλο κείμενό του ὁ ἅγιος Πατήρ ἀναφωνεῖ: “ Ἄνευ θρησκείας ὁ ἄνθρωπος καθίσταται ὁ διαφθορεύς τῆς θείας εἰκόνος”!
Κατά τόν ἅγιο Νεκτάριο εἶναι ἀναγκαῖο ἡ παιδεία καί ἡ θρησκεία νά συμβαδίζουν. Δέν ἀρκεῖ γιά τήν ὁλοκλήρωση τοῦ ἀνθρώπου ἡ διανοητική καλλιέργεια, ἀλλά ἀπαιτεῖται καί ἡ θρησκευτική γιά τήν ἀποφυγή τῆς μονομεροῦς ἀνατροφῆς. Ὑπογραμμίζει: “Παιδεία λοιπόν εὐσεβής καί θρησκεία μουσοτραφής ἀνάγκη νά συνυπάρχωσι, διότι τά δύο ταῦτά εἰσι τά μόνα ἀσφαλῆ ἐν τῷ βίῳ ἐφόδια τά δυνάμενα ποικίλως νά βοηθήσωσι τόν ἄνθρωπο”.
Ὁ σκοπός τῆς ἀγωγῆς, κατά τόν ἅγιο Νεκτάριο, συμπίπτει μέ τό σκοπό, πού ἔθεσαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες.Ὁ Μέγας Βασίλειος θεωρεῖ δυνατή τήν ἐπίτευξη τῆς ἀρετῆς ἀπό τούς νέους, διότι εἶναι ἔμφυτη σ’ αὐτούς: “Οὐ μικρόν γάρ τό ὄφελος, οἰκειότητά τινα καί συνήθειαν ταῖς τῶν νέων ψυχαῖς τῆς ἀρετῆς ἐγγενέσθαι· ἐπείπερ ἀμετάστατα πέφυκεν εἶναι τά τῶν τοιούτων μαθήματα, δι’ ἁπαλότητα τῶν ψυχῶν εἰς βάθος ἐνσημαινόμενα”.
Ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἔχαιρε, διότι τό ὀρθόδοξο πλήρωμα εἶχε νά ἐπιδείξει αὐθεντικά πρότυπα χριστιανικῆς τελειότητας καί ἑλληνοχριστιανικοῦ πολιτισμοῦ. Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, κατά τόν Ἅγιο, ἐκλέχτηκαν ὡς προστάτες καί ἔφοροι τῆς παιδείας “πρῶτον, διότι οὗτοι καί μέλη τῆς Ἐθνικῆς ἡμῶν πολιτείας ἦσαν καί φίλοι τῆς Ἑλλάδος (…) καί πᾶσαν ἐν ἑαυτοῖς συνεκέντρουν ἀρετήν· δεύτερον διότι διεῖδον διαμέσου τοῦ βάθους τῶν χρόνων ὅτι τό μέλλον μεγαλεῖον τοῦ Ἔθνους ἔγκειται ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς πολιτείας μετά τῆς Ἐκκλησίας”.
Χρυσής Ντουρανίδου, “Ο άγιος Νεκτάριος ως παιδαγωγός”, Ορθ. Χρ. Ένωση “Η Λυχνία”, Αθήνα, 2010.
(4 ψήφοι, μέσος όρος: 5,00 από 5)
Loading...
