Γνωριμία με τους βίους των αγίων

Ἕνα σημαντικό μέσο πού συντελεῖ στόν πνευματικό καταρτισμό μας, εἶναι ἡ μελέτη τοῦ συναξαρίου, τῶν βίων δηλαδή τῶν ἁγίων. Στήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ ἅγιοι κάθε ἐποχῆς ἔχουν ἐξέχουσα θέση, μιά καί εἶναι οἱ κατεξοχήν φίλοι τοῦ Θεοῦ. Οἱ ἅγιοι ἦταν ἄνθρωποι πού εἶχαν τούς ἴδιους πειρασμούς καί δυσκολίες μέ μᾶς καί πού ἐκπλήρωσαν κατά τό ἀνθρωπίνως δυνατό τόν προορισμό τους, πού εἶναι καί δικός μας προορισμός: τήν ἕνωση μέ τό Χριστό μέσα ἀπό τήν κάθαρση ἀπό τά πάθη καί τήν ἀπόκτηση τῆς χάρης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πέτυχαν αὐτό γιά τό ὁποῖο ζοῦμε καί γιά τό ὁποῖο βοηθοῦμε ταπεινά ὡς ὁμαδάρχες καί ἄλλους νά πετύχουν.

Ἡ σχέση λοιπόν τοῦ χριστιανοῦ μέ τούς ἁγίους κάθε ἐποχῆς ὀφείλει νά εἶναι ἰδιαίτερα στενή. Μέ τούς ἁγίους ἀνήκουμε στήν ἴδια οἰκογένεια, ἀφοῦ ἔχουμε βγεῖ ἀπό τήν ἴδια κολυμβήθρα. Ἔχουμε τόν ἴδιο πατέρα, τό Θεό, τήν ἴδια μάννα, τήν Ἐκκλησία. Εἴμαστε ὁμογάλακτοι καί ὁμοτράπεζοι. Ἔχουμε μετάσχει στήν ἴδια πνευματική τράπεζα καί γευθεῖ τήν ἴδια τροφή, τή θεία Κοινωνία. Εἴμαστε ἄρα μέλη τοῦ ἴδιου σώματος, τῆς ἴδιας οἰκογένειας. Δέ νοεῖται λοιπόν ἀγνόηση τῆς ταυτότητάς τους.

Ἡ Ἐκκλησία ἀπό πολύ νωρίς κατανόησε ὅτι οἱ βίοι τῶν ἁγίων ἀποτελοῦν μιά διαρκή ἱεραποστολική ἀφορμή, πού βοηθᾶ σέ μεγάλο βαθμό τήν πνευματική πρόοδο κάθε χριστιανοῦ. Ἤδη ἀπό τήν Π. Διαθήκη, ἅγιες μορφές προβάλλονται πρός μίμηση. Στήν περίοδο τῆς Κ. Διαθήκης, οἱ βίοι τῶν ἁγίων ὄχι μόνο διασώζονται, ἀλλά περνοῦν καί μέσα στήν ἴδια τή λατρευτική ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ὕμνοι πού ψέλνουμε πρός τούς ἁγίους περιέχουν διδακτικές πληροφορίες ἀπό τή ζωή τους. Ὅπως σημειώνει ὁ μεγάλος Σέρβος θεολόγος καί κατηχητής ἅγιος Ἰουστίνος Popovich, οἱ βίοι τῶν ἁγίων ἀποτελοῦν μιά ἰδιόμορφο ὀρθόδοξη ἐγκυκλοπαίδεια, στήν ὁποία μιά ψυχή πεινασμένη καί διψασμένη γιά τήν αἰώνια Ἀλήθεια καί Δικαιοσύνη μπορεῖ νά βρεῖ ὅλα ὅσα χρειάζεται:

«Δέν ὑπάρχει πάθος, δέν ὑπάρχει ἁμαρτία γιά τήν ὁποία νά μήν ὑποδεικνύεται μέσα στούς βίους τῶν ἁγίων ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο νικιέται, νεκρώνεται, ἐκριζώνεται. Πῶς γίνεται κανείς ἀπό ἁμαρτωλός δίκαιος; Ἰδού, ἔχουμε ἕνα πλῆθος ἀπό συγκλονιστικά παραδείγματα μέσα στούς βίους τῶν ἁγίων! Πῶς μπορεῖ κανείς ἀπό ληστής, πόρνος, μέθυσος, ἄσωτος, φονιάς, μοιχός νά γίνει ἅγιος; […] Πῶς ἀπό ἕνα φίλαυτο, φιλόζωο, ἰδιοτελή, ἄπιστο, ἄθεο, ὑπερήφανο, φιλάργυρο, ἐμπαθή, ἕναν κακοῦργο, ἕνα διεφθαρμένο, […] κενόδοξο, κακοήθη, ἅρπαγα καί ἀνελεήμονα, πῶς γίνεται ἕνας ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ; Οἱ βίοι τῶν ἁγίων θά μᾶς τό δείξουν καί ἐξηγήσουν».

Τό ὀρθόδοξο συναξάρι ἀποτελεῖ ἀναπόσπαστο στοιχεῖο καλλιέργειας τῆς ὀρθόδοξης εὐσέβειας. Εἶναι ἡ βιταμίνη τῆς ψυχῆς, κατά τό γέροντα Παΐσιο τόν Ἁγιορείτη. Ἀποτελεῖ ὅμως καί θησαυροφυλάκιο ἀπό τό ὁποῖο ὁ κατηχητής-ὁμαδάρχης μπορεῖ νά ἀνασύρει πολύτιμα παραδείγματα καί νά τά παρουσιάσει στά παιδιά. Οἱ ἅγιοι ἀποτελοῦν ζωντανές μεταφράσεις τοῦ Εὐαγγελίου, γι΄ αὐτό καί ὁ βίος ἑνός ἁγίου μπορεῖ νά ἀλλοιώσει βαθιά μιά ψυχή. Κάτι τέτοιο συνέβη στήν περίπτωση τοῦ ἱεροῦ Αὐγουστίνου. Ὅπως ὁ ἱερός πατήρ τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας (4ος-5ος αἰ.) ἐξομολογεῖται στό ἔργο του «Ἐξομολογήσεις», ἡ ἀνάγνωση τοῦ βίου τοῦ ἁγίου Ἀντωνίου τόν συγκλόνισε σέ τέτοιο βαθμό, πού τόν ὁδήγησε στήν ἀπόφαση νά ἀφιερωθεῖ ὁλοκληρωτικά στό Θεό.

Ὡς ὁμαδάρχες μποροῦμε, ἄν ὄχι συστηματικά, τουλάχιστον ἐπιλεκτικά νά μελετᾶμε βίους ἁγίων. Ἔτσι θά ἐξοικειωθοῦμε καί θά διδαχθοῦμε ἀπό τή βιοτή ἁγίων ὅλων τῶν κατηγοριῶν καί ὅλων τῶν ἐποχῶν, εἴτε εἶναι μάρτυρες, ὁμολογητές, ἱεράρχες, ἱεραπόστολοι, ἀσκητές, ἀναχωρητές, κοινοβιάτες, στυλίτες, εἴτε εἶναι παιδιά ἤ μεγάλοι, ἄνδρες ἤ γυναῖκες.

Δ. Τ., θεολόγος